“Let’s talk about sex, baby. Let’s talk about you and me. Let’s talk about all the good things and the bad things that may be..” Hoor jij het Salt–n–Pepa nog zingen? Of zit je in gedachten de woorden nu zachtjes mee te lispelen? Dit nummer is van eind jaren negentig. Dezelfde tijd als Elaine Aron haar concept over hoogsensitiviteit wereld kenbaar maakte en haar eerste boeken uitgebracht werden. Miljoenen mensen ter wereld herkenden zichzelf erin en wilden het er met anderen over hebben. Maar dat bleek nog niet zo gemakkelijk. We leven in een cultuur waar we HSP vaak onbewust associeren met ’te gevoelig’, ’te moeilijk’ of ’te emotioneel’. Voor velen is het dan snel duidelijk. Zo negatief en zwak willen ze niet gezien worden! De mensen die er wel over spreken gebruiken vaak termen als chakra’s, edelstenen en magneetzooltjes. Zowel hun stelligheid als ook de nadruk die gelegd wordt op ‘hoogsensitiviteit als last’ wordt niet door iedereen gewaardeerd. Zowel in het klaslokaal, de GGZ praktijk of het bedrijfsleven blijkt steeds weer dat we bijna nog makkelijker spreken over seksualiteit dan over sensitiviteit. Maar wat ons betreft hoeft dat niet zo te blijven!
De waarheid is dat HSP’ers gewoonweg genieten van het leven, zij het soms op een andere manier. Ze zijn niet verlegen, ze nemen waar. Het zijn niet de snelle beslissers, maar de denkers. Ze krijgen geen aandacht door lawaai, maar door hun prestaties. Met een temperament dat goed is voor zo’n 15% van de bevolking, moeten we een aantal van de mythen aanpakken en ontcijferen wat het betekent om ‘sensitief’ te zijn.
1. Hoogsensitiviteit is een aangeboren persoonseigenschap
Het is een eigenschap die maakt hoe we zaken in de wereld verwerken en de werkelijkheid waarnemen. We observeren sterk en kunnen zaken diep voelen, zodat we zaken opmerken die anderen wellicht over het hoofd zien. De warmte van de zon op je gezicht. De wind door je haren. De geur van versgemaaid gras en de melodie van ritselende boomblaadjes. De herinnering aan een ontmoeting of tinteling van een kus op je huid. Het schrijnende gevoel van onrechtvaardigheid, machtsmisbruik of het lijden van anderen. Het intense gemis dat zo weinig anderen deze zaken beleven zoals jij dat doet…
2. Hoogsensitiviteit heeft een evolutionair voordeel
Hoogsensitiviteit zou allang uit onze genenpool verdwenen zijn als het geen voordeel zou hebben voor de groep als geheel. Het is te zien als een evolutionaire strategie die inmiddels bij meer dan honderd diersoorten is vastgesteld. Het is de tegenbalans van de strategie om dapper, snel en risicovol te handelen. Hoogsensitieve mensen en dieren geven er de voorkeur aan zorgvuldig te observeren voordat ze tot handelen over gaan. Als maatschappij heb je beide persoonlijkheidstypen nodig. De hoogsensitieve mens kan daarbij aspecten van de wereld en patronen opmerken die door anderen over het hoofd worden gezien en vernieuwende creatieve oplossingen voor problemen bedenken.
3. Hoogsensitiviteit is niet altijd makkelijk herkenbaar
Niet iedereen die snel last heeft van externe prikkels is hoogsensitief en zeker niet iedereen die snel emotioneel reageert of onzeker is. Hoogsensitieve mensen zijn wellicht eerder te herkennen aan onze mogelijkheid tot verbeelden, dromen, creatieve oplossingen, het genieten van perfectie en diepzinnige inzichten wanneer we ons niet gedwongen voelen om een waardevolle bijdrage te leveren.
4. Hoogsensitiviteit is krachtig
Sensitiviteit omvat het voelen van en reageren op de wereld en de mensen om ons heen. In de westerse maatschappij waarin wij leven is gevoeligheid onterecht ingedeeld bij vrouwelijkheid, zwakte en minderwaardig. Maar enkel omdat sensitiviteit een bepaalde zachtheid in zich heeft wil het niet niet zeggen dat het geen kracht kan zijn. Veel dingen in het leven zijn zacht vanwege – en niet omdat- het kracht vertegenwoordigd. Zoals dieren een winterslaap doen om het barre weer en gemis aan voedsel het hoofd te bieden zonder te leiden; zoals de baarmoederhals van een vrouw aan het einde van de zwangerschap verzacht om ruimte te maken voor de overgang van nieuw leven; zoals onze ademhaling die ons keer op keer in leven houdt; zoals onze ogen, wanneer we naar onze kinderen of geliefde kijken in affectie en verbinding voelbaar is. Het is op deze momenten waarop we verzachten. Waarop vernieuwing, verandering en verbinding centraal staan. Het is daar waar hoogsensitieve mensen hun authenticiteit kunnen laten zien, juist in een wereld die zo vol is van trots en ego.
5. Hoogsensitief is hoe jij de wereld waarneemt en ervaart… het is niet wat jou definieert.
Wat ons toch verbind zijn verschillende soorten gevoeligheden, zoals Elaine Aron ze omschrijft. Hoogsensitieve mensen hebben een aantal gevoeligheden van nature, daar waar anderen meer bewuste moeite mogen doen ze te ontwikkelen, zoals sociale gevoeligheid waarmee we de betrouwbaarheid van anderen beoordelen. Omgevingsgevoeligheid waarmee we observeren en gedrag aan kunnen passen in reactie op verandering van onze omgeving. Innovatie en sociaal leren waarbij we zowel zelf nadenken over een situatie en nieuwe, creatieve oplossingen bedenken danwel deze ideeën opmerken bij en aannemen van anderen. We tonen een groot vermogen tot leren (door observeren en opmerken van de wereld) en omdat we subtiele verschillen opmerken in wat optimaal is kiezen we het liefst alleen het beste. We reageren soms reactief (wanneer we snel of sterk opschrikken op geluiden, geuren of andere zaken) of proactief (waarbij we letten op subtiele tekens en denken ‘dat het wel weer zal gebeuren’. We reageren sterker op zaken rondom onze partners en herkennen onze onderbuikgevoelens (viscerale reacties) ongeacht of deze altijd de waarheid vertellen maar we nemen ze wel mee als bron voor onze waarneming en reflectie alvorens te handelen.
En toch… ondanks dit alles zijn we allemaal verschillend. We hebben simpelweg allemaal onze eigen unieke passies, persoonlijke keuzes en individuele smaak. Er zijn introverte en extraverte HSP’ers. Altruïstische en meer uitgekookte types. Zorgvuldige en rommelkonten. We zijn allemaal uniek!